Onze relatie met files is heel eenvoudig: iedereen haat ze. Niemand is ooit te laat op een vergadering aangekomen met de aankondiging: “Sorry, ik was even van de file aan het genieten.” Iedereen gaat er dan ook van uit dat files een negatieve invloed hebben op bedrijfsprestaties. Maar weet iemand eigenlijk hoe groot die invloed werkelijk is?
U hoeft echt geen economisch onderzoeker te zijn om de negatieve effecten van files op te kunnen sommen. Ze drijven de brandstofkosten op. Ze vertragen leveringen. Ze veroorzaken lange pendeltijden voor werknemers, wat dan weer leidt tot stress. Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat veel in de file staan slecht is voor uw gezondheid. Mensen die lang moeten pendelen zouden een hoger stressniveau hebben, slechter slapen en slechtere sociale interacties ervaren. Volgens de onderzoekers zou een lange pendeltijd zo’n grote impact op uw welzijn hebben dat u 20 procent meer zou moeten verdienen om de impact waard te zijn.
File is als cholesterol
Files zijn duidelijk een fenomeen waar mensen graag over klagen. Maar zijn files niet ook een symptoom van succes? Populaire bestemmingen trekken nu eenmaal per definitie veel mensen aan. Vaak beperken we ons tot de voor de hand liggende kosten van files, zoals de kostbare tijd die we eraan verliezen. Maar de steden met de ergste files, zijn ook de steden met de grootste economische activiteit. U zou files dus kunnen zien als een teken dat erg veel mensen banen hebben waar ze naartoe moeten, wat op zich positief is. Files zijn in dat opzicht als cholesterol. Te veel cholesterol is niet goed voor uw gezondheid. Maar als u te weinig cholesterol hebt, gaat u dood. Te weinig files wijzen op een inactieve economie. Denk alleen maar al aan hoe heerlijk leeg alle wegen zijn op nationale stakingsdagen. Dat is leuk rijden voor één dag, maar als alle dagen zo waren, hadden we een crisis.
Een moeilijk evenwicht
Net als bij cholesterol is het dus mogelijk te veel en te weinig file te hebben. Maar waar liggen de grenzen dan? Daar hebben twee onderzoekers van de KU Leuven zich over gebogen in een studie die vorig jaar is verschenen. Zij ontdekten dat bedrijven er baat bij hebben om zich in elkaars buurt te vestigen, omdat dit soort agglomeratie leidt tot strategische voordelen zoals onder meer lagere transportkosten en kortere levertijden. Die voordelen leiden op hun beurt dan weer tot een positieve impact op de prestaties of productiviteit van bedrijven. Maar doordat steeds meer bedrijven zich in elkaars nabijheid vestigen, ontstaan er steeds meer files. Die trekken de positieve agglomeratie-effecten weer naar beneden.
Voor een gemiddelde onderneming in een grootstad kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat files de positieve effecten van agglomeratie helemaal tenietdoen. Voor Brussel berekenden ze dat de negatieve effecten van files zelfs tweemaal zo groot zijn als de positieve gevolgen van agglomeratie.
Oplossingen om files te vermijden
Gezien de grote negatieve invloed van files op de productiviteit van bedrijven, verwelkomen de Leuvense onderzoekers alle maatregelen tegen files. Op beleidsniveau zijn ze voorstander van een slimme kilometerheffing of een ander tolsysteem. Eerder onderzoek heeft volgens hen immers aangetoond dat de invoering van fileheffingen een zeer effectief beleidsinstrument is gebleken in Stockholm. Maar ook op bedrijfsniveau kan men de hoeveelheid file beïnvloeden, bijvoorbeeld met glijdende uren voor werknemers, met de mogelijkheid tot thuiswerken of, waarom niet, met kantoorbussen met wifi.